Măng khô Nang Non -Tinh hoa đại ngàn Quan Sơn vươn mình cùng kinh tế số

Trên con đường từ trung tâm thị trấn Quan Sơn về xã Na Mèo – nơi giáp biên giới Việt – Lào, những ngọn núi nối nhau tạo thành bức tường xanh sẫm của rừng đại ngàn. Giữa bản làng lặng lẽ, tiếng nắng reo trên mái nhà sàn, mùi măng khô mới rang thơm lừng từ gian bếp của Hợp tác xã Nông – Lâm nghiệp Nang Non. Chị Hà Thị Phượng, một phụ nữ người Thái hơn 40 tuổi, vừa cầm bó măng đã phơi giòn tan, vừa cười nhẹ: “Măng rừng này không chỉ để ăn đâu. Nay nó nuôi cả bản mình sống rồi đấy.”

Hương vị thảo mộc của đại ngàn, đó là cách người dân nơi đây mô tả măng khô, sản vật tưởng như quen thuộc nhưng lại mang vị riêng khó lẫn. Quan Sơn là vùng đất rừng nguyên sinh còn tương đối nguyên vẹn của xứ Thanh, nơi tre, vầu, nứa mọc khắp sườn núi. Mỗi độ đầu mùa mưa, khi những mầm non nhú lên từ đất, bà con lại vào rừng từ sáng sớm. Chọn đúng lúc, đúng loại, đúng tuổi măng đó là kỹ năng sống gắn bó với rừng. Măng được bóc vỏ, rửa sạch, thái dọc, luộc qua rồi đem phơi nắng đều từ 3–5 ngày. Không phụ gia, không sấy hóa học, không phẩm màu. Chỉ có nắng, gió và kinh nghiệm truyền đời.

Măng khô thành phẩm có màu vàng nâu nhạt, giòn, thơm dịu, khi nấu nở đều, giữ vị ngọt hậu, không đắng gắt như nhiều loại măng công nghiệp. Nhờ đó, măng khô Nang Non nhanh chóng tạo được chỗ đứng riêng trên thị trường thực phẩm sạch và nông sản đặc sản.

Nhưng điều khiến sản phẩm này đặc biệt không chỉ nằm ở hương vị. Đó còn là câu chuyện của những người phụ nữ vùng cao làm chủ sản phẩm – làm chủ công nghệ. Từ năm 2018, Hợp tác xã Nang Non được thành lập tại xã Na Mèo nơi từng là điểm nóng về nghèo đói. Gần 70% thành viên là phụ nữ dân tộc Thái. Họ được tập huấn về kỹ thuật chế biến, học cách vận hành máy sấy thay cho phơi thủ công, biết cách đóng gói, in nhãn sản phẩm. Và quan trọng nhất,  họ biết sử dụng mạng xã hội, fanpage, quay video, livestream giới thiệu sản phẩm bằng chính tiếng nói của mình.

Chị Phượng kể “Ngày xưa, bán măng toàn đưa ra chợ huyện, đi xa, bán rẻ. Nay có điện thoại, mạng tốt, mình đăng ảnh, quay clip làm măng, khách đặt tận Hà Nội, Sài Gòn. Có hôm ship mấy chục đơn. Không ngờ măng quê mình lên mạng lại đi xa thế.” Sự thay đổi ấy mang về hơn 4,5 tấn măng khô mỗi năm cho HTX, doanh thu hơn 1,3 tỷ đồng, một con số chưa từng nghĩ tới với một xã vùng biên.

Năm 2022, măng khô Nang Non được công nhận đạt OCOP 3 sao cấp tỉnh. Từ rừng sâu lên sàn thương mại điện tử, sản phẩm nay có mặt trên Shopee, Tiki, Voso, Postmart… và trong các siêu thị tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM. Mỗi túi măng đều có mã QR truy xuất nguồn gốc, người tiêu dùng có thể thấy cả hành trình của sản phẩm từ rừng đến bàn ăn.

Không chỉ dừng ở thương mại, mô hình của HTX Nang Non còn gắn với giá trị văn hóa và hành trình bảo vệ rừng. Người Thái nơi đây coi măng là phần hồn ẩm thực, từ bữa cơm thường ngày đến mâm cỗ lễ hội. Canh măng hầm xương, măng xào thịt gác bếp, măng kho cá suối là những món ăn không thể thiếu trong Tết cổ truyền, cưới hỏi hay hội làng. Măng còn là quà biếu gói ghém trong đó mùi vị quê nhà và lòng mến khách của người miền núi.

HTX Nang Non cũng cam kết chỉ khai thác măng ở khu vực được cho phép, đồng thời tổ chức trồng mới tre vầu, phủ xanh rừng cạn. Đây là mô hình khai thác bền vững, gắn sản phẩm với trách nhiệm bảo vệ tài nguyên bản địa.

Giữ hồn núi rừng - kết nối số – mở lối xuất khẩu, huyện Quan Sơn đang kỳ vọng vào măng khô như một “lá cờ đầu” trong chuỗi phát triển nông sản gắn với du lịch và thị trường quốc tế. Một chương trình trải nghiệm đã bắt đầu được xây dựng, trong đó du khách có thể cùng người dân lên rừng hái măng, học cách sơ chế, nấu ăn và nghe khèn Thái bên bếp lửa. Đồng thời, sản phẩm măng Nang Non đang được xúc tiến kết nối xuất khẩu, với các đối tác Nhật Bản và Đài Loan đã bước đầu thẩm định chất lượng và mẫu mã bao bì.

Khi những bó măng khô từ bản nhỏ vùng cao có thể đến tay người tiêu dùng cả nước, thậm chí thế giới đó không chỉ là thành quả của chuyển đổi số, mà còn là minh chứng cho sự thay đổi tư duy sản xuất của người dân bản địa. Không rời rừng để đi xa, họ chọn cách mang rừng đến gần hơn với thế giới, bằng sản phẩm tử tế, bằng câu chuyện chân thật và bằng khát vọng vươn lên.